PASAJist'ten (2010-2013)

PASAJ'a (2013-)

PASAJ katılımcı ve sosyal odaklı sanat projelerine yer veren; iki sanatçı ve iki kültür yöneticisi tarafından yürütülen bir insiyatiftir. Yerel ve uluslararası sanatçıların sergilerine, müdahalelerine, atölyelerine, konuşmalarına, performanslarına ev sahipliği yapar. Tecrübe ve beceri değişimini kolaylaştırmanın yollarını arar. Sanatçıların farklı topluluklarla karşılaşabileceği bir ortam oluşturmaya çalışır. Bir yerin yerel bilgisine, tarihine ve hafızasına saygı duyar. PASAJ sanatçıyı, sanatçı ve seyirci arasında kurulabilecek yeni işbirliklerini, sanat etkinlikleri gerçekleştirilebilecek alternatif mekânları ve deneysel yaklaşımları destekler.

 

Çeşitli formatlarda sanatı şehir mekânlarıyla ilişkilendirerek, kamusal ve yarı kamusal alanlara girmenin yollarını araştırır. Sanatı geçiş ve uğrak yerleri gibi çokça kullanılan mekanlar içinde yeniden konumlandırarak, sadece sanat geçmişi olanlarla değil, halkın farklı kesimlerinden henüz çağdaş sanatla ilişkisi olmamış kişilerle de buluşturmayı amaçlar. Sanatçının farklı seyirci topluluklarıyla karşılaşabileceği ortamların inşasına önem verir.

 

2010’dan bu zamana kadar 5 defa yer değiştiren PASAJ, her seferinde bulunduğu mahallenin yereliyle bağ kurarak yeniden şekillenmiştir. Şimdi Karaköy'de tarihi bir han içerisinde konumlanmaktadır. 2019 - 2020 programını “Aklımı kurcalıyor, ruhuma dokunuyor” adı altındaki proje dizisi ve bunlara bağlantılı buluşmalar şeklinde planlamıştır. Bu programıyla Roberto Cimetta'nın Tamteen fonuyla desteklenmiş, “sanatsal ifade özgürlüğü” ve “mekanın belleği”ne eğilmeyi amaçlamıştır. Daha önceki senelerde olduğu gibi yine katılımcı ve sosyal odaklı çalışan sanatçıları desteklemektedir. Sosyal odaklı (socially engaged) ve katılımcı projeleri destekler, bir ekip olarak da uluslararası, sosyal temalı ve interaktif projeler oluşturur. 2019 Temmuz ayından beri AIM network üyesidir.

​

​

10 Yıl 3 dönemde PASAJ

İlk dönem: PASAJist

 

PASAJist Halep Pasajı’nda, 27 metrekarelik bir odada kurulmuştur. Burada, iki buçuk yıl içinde, yerli ve yabancı sanatçıların elliyi aşkın sergi ve konuşmasını gerçekleştirirken amaç; sanatçıya özgürlük alanı tanımak, olgunlaşmış her projeye yer açmaktır. Mekandan çıkıp pasaj koridoru ve İstiklal caddesine bağlanan projeler aracılığıyla, sergi mekanı olmaktan çok katılımcı ve sosyal odaklı projelere öncelik veren bir proje alanına dönüşmüştür.

 

PASAJ Halep Pasajı’ndaki iki buçuk yıl ardından, Nisan 2013’te İstiklal caddesinden ayrılıp Tarlabaşı’na yerleşmiştir. Bir sene kadar Ot Cafe’nin alt katında, kafe ve derginin kurucularının sağladığı depoda sergiler yapmıştır. Aynı süreçte ise Tarlabaşı’nda etkinlik yapmayarak, mahalle ile tanışma sürecini deneyimlemiştir. PASAJ Bağımsız Sanat Alanı | Mumhane cad. 45/29 Karaköy, İstanbul |

 

İkinci Dönem: PASAJ Tarlabaşı

 

Tarlabaşı farklı etnik grupların yaşadığı, her dönem göç almış, hem sığınılan, hem de oradan gitmek istenilen bir mahalle. Farklı dinamiklerini deneyimlemek ve mahalleli ile bağ kurmak için PASAJ etkinliklerine komşularıyla yaklaşık bir buçuk senelik tanışma süreci sonunda başlamıştır. Bir apartmanın üçüncü katında olduğu için katılımcı sanat projelerine çok da fırsat vermeyen dezavantajlı yapısını, sokağın köşesinde bulunan İsmail’in lokantası ile işbirliği kurarak dönüştürmüştür.

 

İsmail’in on metrekarelik lokantasında duvara astığı, içine mahallelinin fotoğraflarını yerleştirdiği iki büyükçe çerçeve ekibin dikkatini çeker. İşbirliği önerirler, İsmail kabul eder. Lokantaya sanatçı davet edilerek, buraya sanatsal müdahale yapmaları önerilir. Böylece PASAJ etraf dükkan sahiplerinin kuru fasülye, pilav ve günün her saatinde menemen yediği, çocukların okuldan sonra annelerini beklediği, Erasmus öğrencileri ve mahallenin yeni gelenlerinin de yeni yeni keşfedip müdavimi oldukları İsmail’in lokantasına eklemlenir. Bu projesini PASAJ Tarlabaşı adı altında geliştiren ekip programını mahalle, arkadaşlıklar, ilişkiler, ana tanık olma, mahalledeki hızlı değişim süreci üzerine kurgular. Sanatçıların sanat çevresi dışından kişilerle beraber paylaştığı bu süreçte farklı yaş ve sosyal altyapılar arası bir aradalıklar oluşur.

 

2017 Haziran ayında İsmail’in mekanının yıkımıyla burayı da terk etmek durumunda kalınır. İlk defa aldığı göç sayısından fazla göç veren İstanbul’da PASAJ yeniden yer değiştirerek Karaköy’e yerleşir.

 

Üçüncü Dönem: PASAJ Karaköy

 

PASAJ içinde bulunduğu Mumhane caddesi'ndeki Nimet Han ve etrafındaki hanlarla işbirliği yürüterek projelerine devam etmektedir. Burada mekanın belleği üzerine odaklanarak içinde bulunduğu odanın, Nimet Han’ın ve Karaköy’ün yapısı, imkanları, geçmişi ve geleceği üzerine çalışır. Hızlı bir sosyal değişim geçirdiğimiz bu günlerde, kolayca yitip gitmekte olan, yitmesinin de önemli olmadığı savunulan belleği görünür kılmayı amaçlar.

 

2019 – 2020 Teması: Aklımı Kurcalıyor, Ruhuma Dokunuyor

 

Bugün ifade özgürlüğünün bastırılmasında genel bir artışa tanık oluyoruz. PASAJ, 2016 yılında 4. İstanbul Çocuk ve Gençlik Bienali'ndeki küratörlük çalışması sırasında doğrudan sert bir sansürle karşı karşıya kaldı. Bu birebir deneyim bizi Türkiye'de sansüre karşı sanatçı dayanışma toplantılarına düzenli olarak katılmaya ve Türkiye'deki mekanizmaların sonuçlarını daha derinlemesine incelemeye itti. Günümüzün zorlu koşullarında sanatçılara ve üretimlerine ne oluyor? Bu ifade özgürlüğünün çöküşünde, üretmek için hangi araçları kullanıyorlar? Bugün sanatçı olmanın koşulları nelerdir? Bu program ile düşünce ve eleştirinin sınırsız aktarımını arıyoruz. 

 

Bu bağlamda PASAJ, bu konuda gelişen olaylara programında yer vererek bellek kavramını keşfetmeye devam ediyor. Özellikle İstanbul ve günümüz Türkiye'sindeki olayların / yerlerin hızla değişen hafızası yoluyla, hafızanın değerini; hızlıca soylulaştırılmış mahalleler, erişilemeyen kamusal alanlar, kaldırılmış / yerlerinden edilmiş anıtlar, heykeller, çeşmelerin varlığını göz ardı etmeden arıyor. Katılımcı bellek uygulamalarını, unutulmuş ya da bilinmeyen geçmişin sosyal temsillerini, çevrede yaşayanları deneyimlerini paylaşmaya, tartışmaya, toplamaya ve öğrenmeye davet eden sosyal sanat projeleriyle hatırlayabileceğimize inanıyoruz.

 

“Aklımı kurcalıyor, ruhuma dokunuyor” projesinin bir sonucu olarak, tek başına mücadele etmenin zorluklarından uzaklaşıp, ortak, benzerlikler, farkındalık ve hatıralarla birleşmeyi bekliyoruz.